Z Małopolska w II Wojnie Światowej


RACHWAŁOWA Stanisława.

Urodzona 29 czerwca 1903 r. Z domu Surówka. Miała zdaną maturę. Mieszkała przy ul. Sobieskiego 5/7 w Krakowie. Była łączniczką i wywiadowczynią w kontrwywiadzie Komendy Okręgu Kraków Związku Walki Zbrojnej. Używała pseudonimów „Herbert”, „Herburt”, „Herburta”, „Rysiek” i „Zygmunt”. Została aresztowana w kwietniu 1941 r. w związku ze sprawą Aleksandra Bugajskiego „Halny”. Była przesłuchiwana i bita w siedzibie krakowskiego Gestapo przy ul. Pomorskiej 2 przez Egona Christiansena i Ptaska. Została wykupiona z więzienia i 1 czerwca 1941 r. zwolniona. Wyjechała z Krakowa. Przekazała kapitanowi policji Józefowi Wraubkowi instrukcję w sprawie traktowania ruchu oporu przez Policję Polską. 13 października 1942 (część źródeł podaje datę z 1943 r.) została ponownie aresztowana w związku ze sprawą kapitana policji Józefa Wraubka. Była przesłuchiwana przez SS-Sturmscharführera Ericha Roberta Gustawa Vollbrechta. 1 grudnia 1942 (1943) r. wywieziono ją do KL Auschwitz. 18 stycznia 1945 r. została ewakuowana KL Ravensbrück. W marcu 1945 r. przeniesiono ją do KL Neustadt-Glewe. 2 maja 1945 r. została wyzwolona  i powróciła do kraju. W latach 1945-1946 była łączniczką Wydziału Informacji Zarządu Obszaru Południowego WiN w Krakowie. Została aresztowana w październiku 1946 r. i skazana przez WSR w Krakowie na karę śmierci, zamienioną na dożywotnie więzienie. W październiku 1956 r. została zwolniona.

Zmarła 18 października 1985 r. w Rzeszowie

Była zamężna z Zygmuntem (oficerem WP, komisarzem IV komisariatu Policji Państwowej w Krakowie, w 1939 r. aresztowanym przez NKWD, żołnierzem Armii gen. W. Andersa, zmarłym w Gazie na gruźlicę), miała córkę Krystynę (urodzoną 24 maja 1924 r. w Krakowie, działaczkę WiN, więzioną, która po zwolnieniu wyemigrowała).

Archiwum Muzeum Krakowa, Ankieta 107/R/82, s. 1; Dąbrowa-Kostka Stanisław, Krakowska wsypa wiosną 1941, „Kierunki” 1970 nr 46, s. 10; Dąbrowa-Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Warszawa 1972, s. 68; Filar Alfons, Za pasem broń. (Z dziejów ruchu oporu na Podhalu), Warszawa 1989, s. 41; Nekrolog Janiny Oszast, „Dziennik Polski” 1987 nr 241, s. 9;