Z Małopolska w II Wojnie Światowej

KRZYŻANOWSKI Adam Alojzy.
Urodzony 19 stycznia 1873 r. w Krakowie. Syn Stanisława Andrzeja (księgarza) i Marii z d. von Heugel. Miał brata Mariana (wydawcę, księgarza, antykwariusza). Mature zdał w 1889 r. w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył je w 1894 r. obrona pracy doktorskiej. Kontynuował studia od 1894 r. na uniwersytetach w Berlinie i Lipsku. Podjął pracę w Cesarsko-Królewskiej Galicyjskiej Prokuratorii Skarbu w Krakowie. Od 1895 r. wykładał ekonomię na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie oraz na Akademii Handlowej. W 1896 r. był współzałożycielem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. W latach 1896 – 1904 był sekretarzem Krajowego Towarzystwa Rolniczego. Wspierał tworzenie spółdzielni rolniczych w Galicji. W 1908 r. habilitował się. Został docentem w Katedrze Ekonomii Politycznej i Skarbowości Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykładał podstawy ekonomii i demografii. W 1912 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym skarbowości i ustawodawstwa skarbowego. Objął stanowisko kierownika Katedry Ekonomii Politycznej i Skarbowości Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1916 r. mianowano go profesorem zwyczajnym. Był prezesem Komisji Podatków Ministerstwa Skarbu Rzeczypospolitej. Działał w Państwowej Radzie Funduszu Pracy. Opracował teorię polskiego libertarianizmu. Trzykrotnie oferowano mu tekę ministra, ale zawsze odmawiał. Od 1920 r. był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1920-1938 był sekretarzem Komisji Prawniczej Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1921 – 1939 był redaktorem wydawnictw Towarzystwa Ekonomicznego w Krakowie. Poparł przewrót majowy marszałka J. Piłsudskiego w 1926 r. W 1927 r. wybrano go na członka czynnego Polskiej Akademii Umiejętności. Z powodzeniem negocjował w Nowym Jorku uzyskanie przez Polskę pożyczki stabilizacyjnej dla polskiego złotego. W 1928 r. z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem wybrano go posłem na Sejm. W latach 1929 – 1937 był przewodniczącym Komitetu Wydawnictw Ekonomicznych Polskiej Akademii Umiejętności. W 1930 r. wybrano go dziekanem Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1930 r. po raz drugi wybrano go posłem z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. W 1931 r. uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie Demograficznym w Rzymie. W 1931 r. manifestacyjnie zrzekł się mandatu poselskiego i wystąpił z bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem protestując w ten sposób przeciwko osadzeniu w twierdzy Brzeskiej posłów Centrolewu. W latach 1933-1938 był prorektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1934 r. był delegatem ds. Fundacji Kórnickiej i oraz członkiem Rady i Komitetu Wydawniczego Wydawnictw Instytutu Ekonomicznego Polskiej Akademii Umiejętności. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau. Osadzono go w koszarach przy ul. Mazowieckiej w Krakowie. Został wywieziony do więzienia we Wrocławiu. Przeniesiono go do KL Sachsenhausen. 8 lutego 1940 r. został zwolniony z obozu. Wrócił do Krakowa. Prowadził wykłady i seminaria w ramach tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego ze skarbowości i statystyki. Redagował konspiracyjny „Dziennik Polski”. Używał nazwisk Alojzy Dębno i Michał Strobejko. W 1943 r. miał zostać konspiracyjnym prezydentem Krakowa, ale kandydatura została zablokowana przez Stanisława Mierzwę. W czerwcu 1945 r. uczestniczył w moskiewskich rozmowach w czasie których ustalono utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Był posłem do Krajowej Rady Narodowej. W grudniu 1945 r. uczestniczył w Zjeździe Założycielskim Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Łodzi, w trakcie którego wybrany został przewodniczącym Rady Naukowej Towarzystwa. W lutym 1946 r. współtworzył Oddział Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Krakowie. Kierował Katedrą Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1947 r. wybrano go z listy Stronnictwa demokratycznego na posła do Sejmu Ustawodawczego. W latach 1947 – 1952 był wicedyrektorem Wydziału II Polskiej Akademii Umiejętności. W 1947 r. został członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1948 r. usunięto go z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1948-1952 był przewodniczącym Komisji Prawniczej Polskiej Akademii Umiejętności. W 1949 r. zrzekł się mandatu poselskiego i przeszedł na emeryturę. W 1957 r. powrócił na stanowisko pracownika naukowego Katedry Ekonomii Politycznej (od 1959 r. Katedry Ekonomii Politycznej i Polityki Ekonomicznej). W 1957 r. Uniwersytet Jagielloński nadał mu tytuł doktora honoris causa, a Polskie Towarzystwo Ekonomiczne członkostwo honorowe. W latach 1957-1958 był prezesem bezskutecznie reaktywowanej Polskiej Akademii Umiejętności. Odmówił członkostwa w Polskiej Akademii Nauk. W 1960 r. ostatecznie przeszedł na emeryturę.       
Zmarł 29 stycznia 1963 r. w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.      
Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta (1936 r.)       
Alma Mater w podziemiu, Kraków 1964, s. 254, 256, 272; Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O, red. Andrzej Śródka, Paweł Szczawiński, Wrocław 1984; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969 s. 270; Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956 t. 2, Kraków 1997, s. 88; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 404;