Z Małopolska w II Wojnie Światowej

KOŁACZKOWSKI Stefan.           

Urodzony 17 lipca 1887 r. w Ujarzyńcach na Podolu. Syn agronoma, dzierżawcy majątku rolnego. Uczył się w szkole realnej w Warszawie. Z powodu ciężkiej choroby naukę musiał na jakiś czas przerwać. W 1905 r. za udział w strajku szkolnym został relegowany. Ostatecznie maturę zdał eksternistyczne w Kaliszu. W latach 1909-1911 studiował filozofię i psychologię na uniwersytetach w Lipsku, Berlinie i Fryburgu. Od 1912 r. studiował literaturę polską na uniwersytecie w Berlinie. Od 1912 r. publikował w „Nowej Gazecie”. W 1914 r. obronił pracę doktorską na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1914 - 1924 pracował jako nauczyciel gimnazjalny w Warszawie. Prowadził też działalność publicystyczną i naukową. W 1919 r. publikował w „Rydwanie”, a w latach 1920-1921 w „Narodzie”. W latach 1922-1923 redagował “Przegląd Warszawski”. W latach 1925 - 1928 publikował w „Wiadomościach Literackich” i w „Drodze”. Propagował ideę uniwersytetów ludowych i chłopskiej twórczości. W 1928 r. habilitował się. Od 1933 r. był profesorem literatury polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Założył i w latach 1934–1938 redagował kwartalnik “Marchołt”. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie “Sonderaktion Krakau”.  Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku.<span lang="IT" /><span lang="IT" /> W bloku 45 prowadził wykłady dla współwięźniów. W obozie zachorował na katar, potem choroba rozwijała sie aż do śmierci. 8 lutego 1940 r. w stanie skrajnego wyczerpania został zwolniony z obozu. 
Zmarł 16 lub 17 lutego 1940 r. w Krakowie.

Gazda Grzegorz, Dwudziestolecie międzywojenne. Słownik literatury polskiej, Gdańsk 2008, s. 98; Kwiatkowski Jerzy, Dwudziestolecie międzywojenne, Warszawa 2012, s. 490-492, 511; Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Kraków 2018, s. 133; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020];