Z Małopolska w II Wojnie Światowej

NITSCH Kazimierz Ignacy
Urodzony 1 lutego 1874 r w Krakowie. Syn Maksymiliana. Maturę zdał w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. W 1903 r. uzyskał stypendium Akademii Umiejętności. Studiował w Pradze i w Paryżu. Od 1904 r. prowadził badania dialektologiczne na Kaszubach. W 1908 r. uzyskał habilitację. W 1911 r. mianowano go na stopień profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku został członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. W 1917 r. zatrudniono go na stanowisku profesora języka polskiego na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Był współzałożycielem Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego. W 1919 r. pracował jako ekspert od spraw geograficznych i etnograficznych polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu. W latach 1919-1958 redagował czasopismo „Język Polski”. Był prezesem Polskiej Akademii Umiejętności. W 1920 r. wrócił na Uniwersytet Jagielloński. Objął stanowisko profesora filologii słowiańskiej. W 1924 r. wybrano go na członka czynnego Polskiej Akademii Umiejętności. W 1928 r. objął kierownictwo katedry języka polskiego. Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1932 r. był członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W 1939 r. przeszedł na emeryturę. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska). W celi 306 wygłosił pogadankę autobiograficzną, a 22 listopada 1939 r. wykład o dialecie śląskim.  27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków). 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. 8 lutego 1940 r. został zwolniony z obozu. Od maja 1942 r. wykładał polonistykę na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim. Pracował w Komisji Ustalania Nazw Miejscowości na ziemiach zachodnich i północnych. W latach 1946–1952 pełnił funkcję prezesa Polskiej Akademii Umiejętności. W 1952 r. został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W latach 1952–1958 był członkiem jej prezydium, a w latach 1952-1957 wiceprezesem.    
Zmarł 26 września 1958 r. w Krakowie.      
Odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury, nagrodą państwową I stopnia.          
Był żonaty z Anielą Gruszecką (pisarką).    
Gruszecka-Nitschowa Aniela: Całe życie nad przyrodą mowy polskiej. Kazimierz Nitsch i jego prace, Kraków 1977; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 272; Kazimierz Nitsch – uczony i badacz w rozwoju polskiego językoznawstwa, Warszawa 1954; Nitsch Kazimierz, Ze wspomnień językoznawcy, Kraków 1960; Romer Eugeniusz, Pamiętnik Paryski 1918–1919, t. I Wrocław 2010, s. 25; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Sierotwiński Stanisław, Krakowskie podziemie literackie pod okupacją hitlerowską,Kraków 1971, s. 38;Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 406;