Z Małopolska w II Wojnie Światowej

SALAMUCHA Jan. 
 Urodzony 10 czerwca 1903 r. w Warszawie. Syn Andrzeja i Stanisławy z d. Marciniak. Ukończył sześć klas gimnazjum humanistycznego. W 1919 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Warszawie. Jednocześnie był studentem Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Warszawskiego. W sierpniu 1920 r. zgłosił się na ochotnika do wojska. Przez trzy miesiące służył jako sanitariusz na froncie bolszewickim. W 1924 r. złożył końcowe egzaminy w Seminarium Duchownym w Warszawie. Nadal studiował w Sekcji Filozoficznej Wydziału Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego. W 1925 r. przyjął święcenia kapłańskie. 24 października 1927 r. otrzymał tytuł doktora filozofii chrześcijańskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Wyjechał na studia do Włoch. W 1929 r. ukończył studia na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Wrócił do Polski. Przez kilka tygodni był wikariuszem parafii w Wiązownej koło Wawra. Od 1 października 1929 r. wykładał filozofię w Seminarium Duchownym w Warszawie. Jednocześnie był nauczycielem Małego Seminarium Duchownego w Warszawie. 2 czerwca 1933 r. habilitował się na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym roku Rada Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego zaproponowała mu stanowisko zastępcy profesora w nowo utworzonej katedrze filozofii chrześcijańskiej, które przyjął i zamierzał przenieść się do Krakowa. W tym celu zrezygnował z pracy w warszawskim Seminarium Duchownym. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zablokowało jednak jego nominację. Formalnym powodem był brak dostarczenia świadectwa maturalnego i dyplomu Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie (nie wiadomo dlaczego nie przedstawił tych dokumentów). W tej sytuacji Uniwersytet Jagielloński, w porozumieniu z arcybiskupem Adamem Sapiehą, zamiast etatu zaproponował mu zleceniu prowadzenia wykładów. Oferty tej nie przyjął. Został wikariuszem parafii Matki Boskiej Loretańskiej w Warszawie. W 1934 r. ponownie podjął pracą wykładowcy w Seminarium Duchownym w Warszawie. Równolegle zdecydował się na prowadzenie od 1 grudnia 1934 r. wykładów na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1934-1936 prowadził ćwiczenia z logiki dla studentów 1 roku. Rada Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego interweniowała w 1936 r. w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie jego habilitacji. Po powtórnym rozpatrzeniu sprawy minister 17 listopada 1936 r. habilitację zatwierdził (od 1 września pracował już nieoficjalnie jako zastępca profesora). W 1936 r. otworzył seminarium z historii logii i prowadził ćwiczenia rachunkowe w logiki formalnej. Od 1936 r. kierował Sekcją Zagadnień Filozoficzno-Religijnych Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”. 6 grudnia 1938 r. otrzymał nominację na stopień profesora nadzwyczajnego. Na podstawie paleograficznych tekstów z bibliotek Krakowa, Paryża i Watykanu studiował historię filozofii (prace porównawcze Arystotelesa i Tomasza z Akwinu). Poza Uniwersytetem działał w  Akcji Katolickiej na której kursach filozofii wygłaszał prelekcje. Podobne prace wykonywał w latach 1938-1939 dla Naukowego Instytutu Katolickiego. We wrześniu 1939 r. na ochotnika zgłosił się do wojska. Jako kapelan brał udział w obronie Fortu Bema w Warszawie, gdzie został ranny. Przez kilka dni był jeńcem wojennym, ale został zwolniony. Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Krakowa. 6 listopada 1939 r. został aresztowany w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Poprzewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie

ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. 14 grudnia 1940 r. został przeniesiony do KL Dachau. Zwolniono go z obozu 4 stycznia 1941 r. Wrócił do Krakowa. Wiosną 1941 r. przeniosł się do Warszawy. Pracował jako wikariusz parafii św. Jakuba na Ochocie. Kierował pracami “Caritasu”. Wykładał w legalnym Seminarium Duchownym i na konspiracyjnym Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Ziem Zachodnich. W czasie powstania warszawskiego był wicedziekanem dekanatu Północ Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Używał wówczas pseudonimu “Jan”. Organizował służbe kapelańską jako dziekan IV Obwodu “Ochota” Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej. Walczył w obronie tzw. “Reduty Wawelskiej” na Ochocie. Po wycofaniu się powstańców pozostał w szpitalu z rannymi. Próbował bronić ich przed żołnierzami brygady Russkoj Osvoboditielnoj Narodnoj Armii generała Kamińskiego mordujacymi jeńców.          
11 lub 12 sierpnia 1944 r. został zastrzelony przy ul. Wawelskiej 60 w Warszawie.        
Odznaczony Krzyżem Walecznych (za obronę Fortu Bema we wrześniu 1939 r.).          
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego 5512 Akta personalne Jana Salamuchy; Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego S II 619 Akta personalne Jana Salamuchy; Bartoszewski Władysław, Dni walczącej stolicy, Warszawa 1989; Kunowska-Porębna Maria, Słownik biograficzny autorów Verbum, [w:] Verbum 1934-1939; Łoza Stanisław, Czy wiesz kto to jet?, Warszawa 1938; Piech Stanisław, Salamucha Jan. Biogram, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-salamucha [dostęp 3.III.2020]; Podlewski Stanisław, Wierni Bogu i Ojczyźnie, Warszawa 1985; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom?  http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Ślaski Jerzy, Noc-Solidarni, Warszawa 1986, s. 158; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 222; Wroniszewski Józef Kazimierz,  Ochota 1939-1945, Warszawa 1976; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 406; w.z., Tragiczna lista strat nauki polskiej, „Dziennik Polski” 1945 nr 48, s. 3;