Z Małopolska w II Wojnie Światowej

STANISŁAWSKI Jan.      
Urodzony 20 kwietnia 1893 r. w Tomsku. Syn Artura (inżyniera górnika, powstańca styczniowego) i Emilii z d. Bujarda. Matka wysłała go do rodziny we Francji. Chodził do francuskiej szkoły, potem do Saint Michael’s College w Hitchin w Wielkiej Brytanii. W 1910 r. podjął pracę we francuskim banku. Równocześnie studiował na Sorbonie, ale studiów nie ukończył. W 1914 r. został zmobilizowany do armii rosyjskiej. W stopniu szeregowca walczył na froncie. Po wybuchu rewolucji lutowej 1917 r. odszedł z wojska. Pod koniec 1919 r. przyjechał do Polski. Wstąpił do Wojska Polskiego. W 1921 r. ukończył Szkołę Podchorążych w Bydgoszczy i został mianowany na stopień podporucznika służby stałej piechoty. Przydzielono go do 83. pułku piechoty. Na własna prośbę został przeniesiony do rezerwy. Mieszkał w Krakowie. Podjął pracę w Banku Związku Spółek Zarobkowych. W 1924 r. przeniósł się na stanowisko wicedyrektora ogniska Young Men’s Christian Association w Krakowie. Prowadził radiowy kurs języka angielskiego nadawany przez krakowską rozgłośnię Polskiego Radia. W latach 1929–1939 wykładał język angielski i zasady handlowej korespondencji w tym języku w Wyższym Studium Handlowym. Latem 1939 r. został zmobilizowany do 20. pułku piechoty. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Pod Zamościem dostał się niemieckiej niewoli. Uciekł z transportu kolejowego do obozu w rzeszy. Wrócił do Krakowa. Został aresztowany 6 listopada 1939 r. w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków. 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. 8 lutego 1940 r. zwolniono go z obozu. Wrócił do Krakowa. Prowadził prywatne lekcje języków obcych. Uczestniczył w tajnym nauczaniu studentów Akademii Handlowej. Współorganizował konspiracyjne Wydziały Prawa i Filologii Angielskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1943–1944 prowadził ćwiczenia i wykłady z gramatyki opisowej oraz fonetyki. W 1945 r. ponownie podjął pracę lektora języka angielskiego na Uniwersytecie Jagielloński. Jednocześnie do 1950 r. uczył w Akademii Handlowej i na Akademii Medycznej. Redagował miesięcznik „Polish Monthly Reviev” kolportowany poza granicami Polski. Od 1955 r. opracowywał monumentalny (ok. 180 tys. haseł) Wielki słownik angielsko-polski i polsko-angielski. We wrześniu 1958 r. przeszedł na emeryturę.        
Zmarł 4 sierpnia 1973 r. w Krakowie. Został pochowany w nowej części cmentarza Rakowickiego przy ul. Prandoty w Krakowie.          
Odznaczony Odznaką Zasłużonego Działacza Kultury.     
Od 1922 r. był żonaty z Marią Pizło (nauczycielką), miał córkę Małgorzatę (zamężną Szercha, anglistkę).         
Bąk Józef, Człowiek uwikłany w historię, „W marszu 1939-1945” 1983 nr 10, s. 110; Gawęda Stanisław,Uniwersytet Jagielloński w czasie II wojny światowej, Kraków 1986;Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 273; Podhorodecka Joanna, Jan Stanisławski, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-stanislawski [dostęp 25 czerwca 2020]; S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom? http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47, 407;