Z Małopolska w II Wojnie Światowej

WOLSKI Józef Władysław.             
Urodzony 19 marca 1910 r. w Tarnowie. Syn Jana Dzidy (przedstawiciela firmy chemicznej z Florisdorf pod Wiedniem). Miał siostrę. Uczył się w III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie. Maturę zdał w 1928 r. Studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył studia w 1932 r. Pracował jako asystent Katedrę Historii Starożytnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1936 r. jego praca magisterska została uznana za doktorską. Został aresztowany 6 listopada 1939 r. w czasie Sonderaktion Krakau. Przy aresztowaniu zrewidowano go. Po przewiezieniu krytą ciężarówką przez Gołębią, Wiślną, Zwierzyniecką, Podwalem, Karmelicką, Alejami Trzech Wieszczów do więzienia Montelupich został wpisany do więziennej ewidencji. 7 listopada 1939 r. ok. 10,00 rano przewieziono go do koszar 20. pułku piechoty przy ul. Mazowieckiej. 9 listopada 1939 r. został wywieziony koleją z Krakowa-Łobzowa do więzienia we Wrocławiu. 10 listopada 1939 r. osadzono go w więzieniu karnym przy Kletschkauerstrasse 31 (obecnie ul. Kleczkowska) lub więzieniu śledczym przy Freiburgerstrasse (obecnie ul. Świebodzka). 27 listopada 1939 r. po godz. 20,00 został przewieziony karetką więzienną na dworzec główny we Wrocławiu. Po dwugodzinnym oczekiwaniu w tunelu pod torami kolejowymi zapędzono go do pociągu. 28 listopada 1939 r. z przystanku leśnego za stacją kolejową w Oranienburgu około godz. 16,00 w padającym deszczu ze śniegiem przepędzono go do bramy KL Sachsenhausen i poddano procedurze przyjęcia (kąpiel, strzyżenie, odebranie ubrań, pieniędzy i zegarków, wydanie obozowych pasiaków). 29 listopada 1939 r. zapoznano go z regulaminem obozowym i przydzielono do baraku. 4 marca 1940 r. przeniesiono go do KL Dachau. 4 stycznia 1941 r. został zwolniony z obozu. Wrócił do Krakowa. Pracował w Banku Emisyjnym. Od 1942 r. brał udział w tajnym nauczaniu. Po wojnie powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim na stanowisku adiunkta. W 1945 r. został on członkiem Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności. W czerwcu 1946 r. habilitował się. Podjął pracę na stanowisku kierownika zakładu historii starożytnej Uniwersytetu Łódzkiego w charakterze zastępcy profesora. W 1948 r. awansował na stanowisko profesorskie. W latach 1947-1956 dorywczo wykładał także w Katowicach. W 1952 r. zwolniono go z Uniwersytetu Łódzkiego. Przeniósł się na Uniwersytet Wrocławski (tam wiele lat później przyznano mu tytuł doktora honoris causa). W 1958 r. mianowano go profesorem nadzwyczajnym. Wrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1960 r. jako stypendysta Fundacji Forda odwiedził wiele uniwersytetów w Europie. Wykładał gościnnie w uczelniach Bolonii, Padwy i na Sorbonie. W 1962 r. został mianowany profesorem zwyczajnym. W 1965 r. wybrano go na trzyletnią kadencję dziekana Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po wydarzeniach marcowych w 1968 r. odmówił kandydowania na kolejną kadencję. Przez wiele lat był członkiem (w latach 1977 - 1979 jego przewodniczącym) Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk. W latach 1971-1975 kierował krakowskim oddziałem Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1980 r. przeszedł na emeryturę. Od 1989 r. aktywnie działał w odrodzonej Polskiej Akademii Umiejętności. W 1990 r. wybrano go na członka czynnego Polskiej Akademii Umiejętności. Był ostatnim żyjącym spośród aresztowanych w czasie Sonderaktion Krakau.          
Zmarł 2 października 2008 r. w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.   
Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2000), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Odznaką Grunwaldzką, Odznaką Zasłużony Nauczyciel PRL, nagrodą państwową II stopnia (1984).      
Był żonaty (żona zmarła w 1983 r.), miał dwie córki.      
Alma Mater w podziemiu, Kraków 1964, s. 198; Gwiazdomorski Jan, Wspomnienia z Sachsenhausen, Kraków 1969, s. 275; Kto jest kim w Polsce, Warszawa 1989, s. 1473; Olbrycht Marek Jan, Józef Wolski (1910-2008), http://stowarzyszeniehistorykowstarozytnosci.edu.pl/portfolio/jozef-wolski/ [dostęp 18 lutego 2021];Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, (red.) Jan Wiktor Tkaczyński, Kraków 2018, s. 319;  S. Jerzy, Kto to przypomni Niemcom?http://web.archive.org/web/20110719042740/http://lists.ceti.pl/pipermail/wiec/20071011/011790.html [dostęp 19 czerwca 2020]; Satała Zbigniew, Józef Wolski – historyk, „Gazeta Krakowska” 1986, nr 184, s. 5; Urbańczyk Stanisław, Uniwersytet za kolczastym drutem, Kraków 1969, s. 273; Wolski Józef, Sonderaktion gegen die Krakauer Professoren, „W marszu 1939-1945” nr 8,  s. 45, 46, 47, 48; Wroński Tadeusz, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 47; Wspomnienia profesora Józefa Wolskiego, http://www.archiwum.uj.edu.pl/jozef-wolski [dostęp 18 lutego 2021]; Zmarł profesor Józef Wolski, https://krakow.naszemiasto.pl/zmarl-prof-jozef-wolski/ar/c1-2879098 [dostęp 18 lutego 2021];