Z Małopolska w II Wojnie Światowej
DUDEK Szymon.
Urodzony 18 lutego 1894 r. (wg. innych źródeł 8 lub 27 lipca) w Zbigałach pow.
Miechów. Ukończył 4 klasy szkoły powszechnej w Ilkowicach. W 1910 r. przeniósł
się do Sosnowca. Od 1910 r. pracował jako pomocnik górnika w Zagłębiu
Dąbrowskim. Uczęszczał na wieczorowe kursy oświatowe. W 1912 r. wstąpił do
konspiracyjnej „Szkoły Orląt”. Został aresztowany przez carską policję
polityczną „ochranę”. Po trzech miesiącach zbiegł z więzienia. Wrócił do
Zbigał. Należał do oddziału „Piechur” Polskiej Organizacji Wojskowej. 4
listopada 1918 r. rozbrajał austriacki garnizon Miechowa i posterunek
austriacki w Nieszkowie. W 1919 r. wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. W
1920 r. w stopniu sierżanta 25. pułku piechoty walczył pod Warszawą. Został ranny
w czasie walk pod Krzemieńcem i 20 listopada 1921 r. zdemobilizowany. W 1926 r.
wstąpił do Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”. Od 1931 r. był członkiem
Stronnictwa Ludowego. W latach 1934 - 1937 był wybierany na stanowisko prezesa
zarządu powiatowego Stronnictwa Ludowego w Miechowie i członka Rady Naczelnej Stronnictwa
Ludowego. Współorganizował antysanacyjne wystąpienia chłopskie, m. in. wielką manifestację
w Racławicach w 1937 r. 17 razy był sądzony, 7 razy aresztowany. W 1939 r.
osadzono go w Berezie Kartuskiej, skąd został zwolniony po kilku miesiącach z
powodu ciężkiej choroby płuc. Od 1940 r. współorganizował konspiracyjne Stronnictwo
Ludowe „Roch”. Używał pseudonimów „Orlik” i „Wrzos”. W czerwcu
1941 r. był jednym z założycieli Batalionów Chłopskich w gminie Nieszków.
Należał do powiatowego kierownictwa konspiracyjnego ruchu ludowego. W kwietniu
i maju 1942 r. prowadził w Zbigałach rozmowy z Norbertem Michtą i Janem Jarosem
„Oracz”, w czasie których zawarto porozumienie o współpracy pomiędzy Ludową Strażą
Bezpieczeństwa, a Kompanią Dozorowania im. generała Władysława Sikorskiego. W
1942 r. doprowadził do wcielenia Kompanii Dozorowania im. generała Władysława
Sikorskiego do Batalionów Chłopskich. Od 1943 r. był komendantem Batalionów Chłopskich
Obwodu Miechów. Wygłaszał w domu Stanisława Szastaka w Święcicach pogadanki
polityczne dla uczestniczek kursu sanitarnego zorganizowanego w pierwszych
dniach czerwca 1943 r. przez Ludowy Związek Kobiet. Odmawiał wykonania rozkazu
scalenia Batalionów Chłopskich z Armią Krajową. Od 1943 r. był komendantem
Straży Samorządowej w Powiatowej Delegaturze Rządu w Miechowie. Został komendantem
politycznym założonego 27 lipca 1944 r. w budynku szkoły powszechnej w
Słaboszowie posterunku Ludowej Straży Bezpieczeństwa. Jako powiatowy komendant
Batalionów Chłopskich w Miechowie w ramach akcji scaleniowej otrzymał z
ramienia dowództwa Armii Krajowej nominację na stopień podporucznika i wszedł w
skład sztabu 106. Dywizji Piechoty Armii Krajowej jako oficer informacyjny.
Mianowano go stałym łącznikiem między władzą cywilną, a sztabem 106. Dywizji Piechoty
Armii Krajowej. 14 września 1944 r. został przez Bolesława Nieczuję-Ostrowskiego
„Tysiąc” mianowany na stanowisko oficera ds. specjalnych, z zadaniem
uzdrowienia sytuacji politycznej w Armii Krajowej. Powiatowa Delegatura Rządu
nakazała mu wyjaśnienie sprawy mordów politycznych w rejonie Słaboszowa. 22 lub
23 września 1944 r. oddział Armii Krajowej Józefa Malary „Olgierda” dokonał na
niego zamachu w domu Jana Józefa Grysakowskiego „Kot” w Rędzinach Zbigalskich.
Został wówczas ciężko ranny - postrzelony ze Stena. O zorganizowanie zamachu
podejrzewano Józefa Malarę „Olgierd” i Wawrzyńca Kobylca „Wierny”. Rannego odwieziono
do miechowskiego szpitala, gdzie był przesłuchiwany przez Gestapo. Wg.
Mieczysława Daneckiego „Leliwa” podczas przesłuchań podał nazwiska Antoniego
Iglewskiego „Ponar”, Wojciecha Majewskiego „Jaksa”, i Lecha Wiktora
Trębaczkiewicza „Wierny”. W związku z jego zeznaniami planowano go otruć.
Sprawy zamachu i jego ewentualnej zdrady nie wyjaśniono nigdy do końca. W
listopadzie lub grudniu 1944 r. został wykradziony przez Teofilę Laskowską „Wiewiórka”
i Tadeusza Jędrucha „Kruk” - chorego umieszczono w Pałecznicy u Franciszka
Wnuka „Dunajec”. Po wkroczeniu wojsk sowieckich został mianowany kierownikiem Stronnictwa
Ludowego w pow. miechowskim (był wiceprezesem Powiatowego zarządu Stronnictwa Ludowego,
a następnie prezesem Zarządu Powiatowego Polskiego Stronnictwa Ludowego). Od
1945 r. przewodniczył powiatowemu komitetowi szkół rolniczych. Był prezesem
zarządu Powiatowego Zrzeszenia Spółdzielczości Chłopskiej w Miechowie.
Zmarł 22 (wg. innych źródeł 25) kwietnia 1946 r.
Odznaczony Krzyżem Grunwaldu III klasy.
Guzik Józef, Działacze i partyzanci Ziemi Miechowskiej 1939 - 1945, Wawrzeńczyce 1983, s. 21; Kuler Andrzej, Dudek Szymon, [w:] Małopolski Słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1956, t. 2, Kraków 1997, s. 44-45Michta Norbert, Kiedy zbliżała się wolność cz. 3, „Za Wolność i Lud” 1984 nr 34, s. 9; Michta Norbert, Szymon Dudek „Wrzos” „Orlik”, „Za Wolność i Lud” 1984 nr 17, s. 6; Michta Norbert, Wspomnienia znad Nidzicy, Warszawa 1970, s. 117, 142, 147, 177, 178, 289; Ostasz Grzegorz, Krakowska Okręgowa Delegatura Rządu na Kraj 1941-1945, Rzeszów 1996, s. 234; Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego, Warszawa 1989, s. 99, 100; Tarnogrodzki Tadeusz, Zarys genezy Batalionów Chłopskich, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1958 nr 2; Ważniewski Władysław, Walki partyzanckie nad Nidą 1939 - 1945, Warszawa 1969, s. 50, 292, 293, 296, 297;