NUSZKIEWICZ Ryszard

Z Małopolska w II Wojnie Światowej

NUSZKIEWICZ Ryszard. 

Urodzony 1 stycznia 1919 w Grzegorzewie[1], wg. innych źródeł 8 grudnia 1918 r[2]. We wrześniu 1939 r. był żołnierzem 6. pułku strzelców podhalańskich, a później improwizowanego 2. pułku piechoty „Brąglewicz” [3]. Przekroczył granicę węgierską i został internowany[4]. Zbiegł z obozu[5]. Przedostał się do Francji[6]. Służył w 3. pułku grenadierów 1. Dywizji Grenadierów[7]. Po upadku Francji przeszedł do Hiszpanii[8]. Został aresztowany[9]. Zbiegł z powrotem do Francji[10]. W sierpniu 1941 r. przez Hiszpanię i Portugalię dotarł do Gibraltaru[11]. 30 grudnia 1941 r. zaokrętował się na pokładzie „Batorego”[12]. 3 stycznia 1942 r. wylądował w Greenock[13]. Do 16 stycznia 1943 r. przechodził kwarantannę[14]. Od 17 stycznia do 15 czerwca 1942 r. służył w Brygadzie Strzelców Pieszych w Dunferline[15]. Od 16 czerwca do 14 sierpnia 1942 r. przeszedł kurs szturmowy w Aper Largo[16]. Od 16 sierpnia do 15 września 1942 r. był szkolony w Garamour w Szkocji[17]. Od 17 września do 1 października 1942 r. był na kursie spadochronowym w Wilmslow[18]. Od 4 do 26 października 1942 r. szkolono go na kursie wywiadu w Baulieu koło Southampton[19]. Na zakończenie kursu awansowano go na stopień porucznika[20]. Został zaprzysiężony 29 listopada 1942 r. na rotę Armii Krajowej[21]. 22 grudnia 1942 r. przydzielono go na lot do Kraju i przeniesiono do stacji wyczekiwania do lotu[22]. 3 stycznia 1943 r. został skierowany na dodatkowy kurs motorowy w Manning Tree[23]. 1 lutego 1943 r. wrócił na stację wyczekiwania[24]. 21 lutego 1943 r. skoczył do okupowanej Polski w grupie „File” na placówkę „Słoń” w rejonie Jędrzejowa[25]. Po lądowaniu w Generalnym Gubernatorstwie ukrywał się w Warszawie pod nazwiskiem Ryszard Wirak[26] u państwa Ochmanów przy Rondzie Waszyngtona pod opieką Ludwiki Ciechanowskiej „Jaga” [27]. Używał pseudonimów „Lach”, „Powolny”. Został następnie przeniesiony na melinę przy ul. Grójeckiej 102 w Warszawie[28]. Od czerwca 1943 r. używał nazwiska Tadeusz Klimek[29]. W czerwcu 1943 r. brał udział w rozbrojeniu oficera Wehrmachtu w Parku Paderewskiego w Warszawie[30]. Przydzielono go na stanowisko dowódcy oddziałów dyspozycyjnych Kedywu Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej[31]. 14 czerwca 1943 r. został przerzucony jako Ryszard Janowski do Krakowa[32]. Zamelinowano go najpierw u pani Mazurkiewiczowej przy ul. Radziwiłłowskiej 21, a później u pani Długockiej przy ul. Krowoderskiej 68[33]. W czerwcu 1943 r. mianowano go oficerem operacyjnym krakowskiego Kedywu[34]. Zamieszkał w kamienicy przy ul. Topolowej 12/4 w Krakowie[35]. Później był inspektorem dywersji[36]. Pod nazwiskiem Tadeusz Malinowski mieszkał przy ul. Loretańskiej 3[37]. Z ramienia Kedywu Okręgu Kraków Armii Krajowej objął dowództwo plutonu podgórskiego Grup Szturmowych Szarych Szeregów „Alicja”[38]. Prowadził szkolenie harcerzy przy Rynku Podgórskim 9[39]. W lipcu 1943 r. brał udział w rozbrojeniu oficera Wehrmachtu w rejonie cmentarza Salwatorskiego w Krakowie[40]. W lipcu 1943 r. uczestniczył w rozbrojeniu gefrejtra pod Kopcem Kościuszki[41]. 12 października 1943 r. wraz z cichociemnym porucznikiem Henrykiem Tadeuszem Władysławem Januszkiewiczem „Spokojny” zlikwidował na ul. Długiej w Krakowie ukraińskiego SS-mana Michała Pańkowa[42]. Po pierwszych aresztowaniach w środowisku Szarych Szeregów w Podgórzu proponował przerzucenie harcerzy z plutonu „Alicja” do oddziału partyzanckiego „Błyskawica”[43]. 29 stycznia 1944 r. brał udział w wysadzeniu pociągu specjalnego generalnego gubernatora Hansa Franka pod Grodkowicami[44]. Brał udział w nieudanym zamachu na konfidenta T. H[45]. Zwalczał siatkę konfidentów Maurycego Diamanda[46]. Planował zastrzelenie Wilhelma Koppego ze snajperskiego karabinu ze stanowiska na strychu domu na rogu ul. Smoczej i Bernardyńskiej (stamtąd był widoczny fragment dziedzińca Wawelu) - zrezygnował z uwagi na przewidywane represje wobec mieszkańców[47]. Brał udział w przygotowaniach do odbicia komendanta Okręgu Kraków Armii Krajowej pułkownika Józefa Spychalskiego "Luty" z więzienia Montelupich[48]. W czerwcu 1944 r. prowadził ćwiczenia dywersyjno-wojskowe w terenowych oddziałach Kedywu Okręgu Krakowskiego Armii Krajowej[2]. Od lipca 1944 r. w stopniu kapitana dowodził Samodzielnym Batalionem Partyzanckim „Skała”[3], wg innych źródeł 1 lipca 1944 r. objął dowództwo 2. kompanii tego batalionu[4]. W sierpniu 1944 r. został dowódcą 2. kompanii „Błyskawica” Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała”[5]. W początkachsierpnia 1944 r. przyjął do stacjonującego w Biórkowie oddziału ochotników z Krakowa m.in. Januarego Klaję „Grunwald” i Konrada Nitzschke „Konar”[1]. Kucharz w jego kompanii okazał się agentem niemieckim i został zlikwidowany razem ze swoim wspólnikiem[2]. Został zatrzymany w Giebułtowie przez patrol Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych, po rozmowie z dowódcą Brygady zwolniono go[3]. Od września 1944 r. ponownie był inspektorem dywersji[4]. 28 grudnia 1944 r. nakazał oddać broń czterem Niemcom zaskoczonym we dworze w Bornicach i zwolnić ich[5]. 16 stycznia 1945 r. został mianowany zastępcą dowódcy Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała"[6]. Do rodzinnego domu w Grzegorzewie wrócił w lutem 1945 r z dokumentami na nazwisko Ryszard Horyński[7]. Ujawnił się 21 września 1945 r., pierwszego dnia urzędowania Komisji Likwidacyjnej ds. byłej Armii Krajowej[8]. Po wojnie ukończył studia w Szkole Nauk Politycznych[9].

Zmarł 31 grudnia 1983 r. w Krakowie[10].     

Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy[11] (nr 13558[12]), pięciokrotnie[13] (?) Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami[14], Croix de Guerre[15].      
Dąbrowa-Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Kraków 1972, s. 107, 135, 162, 164, 167; Kronika Krakowska, „Dziennik Polski” 1945 nr 231 s. 4; Nitzschke Konrad, Wspomnienia z AK (oprac. do druku Zbigniew Labe), „Okruchy Wspomnień z lat walki i martyrologii

AK” nr 29, s. 67; Nuszkiewicz Ryszard, Uparci, Warszawa 1983, s. 77, 81, 95, 102, 109, 122, 128, 139, 140, 142, 147, 149, 150, 153, 156, 157, 200, 217, 225, 300, 302, 303, 304; Nuszkiewicz Ryszard, Wyrok, „Kraków” 1984 nr 2, s. 27-29; Skrobecki Czesław, Podgórski pluton dywersyjny „Alicja” Szarych Szeregów w Krakowie, Kraków 1983, s. 15; Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945. Tom I, Warszawa 1988, s. 156; Tucholski Jędrzej, Cichociemni, Warszawa 1989, s. 375;

W sierpniu 1944 r. został dowódcą 2. kompanii „Błyskawica” Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała”[52]. W początkach sierpnia 1944 r. przyjął do stacjonującego w Biórkowie oddziału ochotników z Krakowa m.in. Januarego Klaję „Grunwald” i Konrada Nitzschke „Konar”[53]. Kucharz w jego kompanii okazał się agentem niemieckim i został zlikwidowany razem ze swoim wspólnikiem[54]. Został zatrzymany w Giebułtowie przez patrol Brygady Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych, po rozmowie z dowódcą Brygady zwolniono go[55]. Od września 1944 r. ponownie był inspektorem dywersji[56]. 28 grudnia 1944 r. nakazał oddać broń czterem Niemcom zaskoczonym we dworze w Bornicach i zwolnić ich[57]. 16 stycznia 1945 r. został mianowany zastępcą dowódcy Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała"[58]. Do rodzinnego domu w Grzegorzewie wrócił w lutem 1945 r z dokumentami na nazwisko Ryszard Horyński[59]. Ujawnił się 21 września 1945 r., pierwszego dnia urzędowania Komisji Likwidacyjnej ds. byłej Armii Krajowej[60]. Po wojnie ukończył studia w Szkole Nauk Politycznych[61].

Zmarł 31 grudnia 1983 r. w Krakowie[62].     
Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy[63] (nr 13558[64]), pięciokrotnie[65] (?) Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami[66], Croix de Guerre[67].      
Dąbrowa-Kostka Stanisław, W okupowanym Krakowie, Kraków 1972, s. 107, 135, 162, 164, 167; Kronika Krakowska, „Dziennik Polski” 1945 nr 231 s. 4; Nitzschke Konrad, Wspomnienia z AK (oprac. do druku Zbigniew Labe), „Okruchy Wspomnień z lat walki i martyrologii

AK” nr 29, s. 67; Nuszkiewicz Ryszard, Uparci, Warszawa 1983, s. 77, 81, 95, 102, 109, 122, 128, 139, 140, 142, 147, 149, 150, 153, 156, 157, 200, 217, 225, 300, 302, 303, 304; Nuszkiewicz Ryszard, Wyrok, „Kraków” 1984 nr 2, s. 27-29; Skrobecki Czesław, Podgórski pluton dywersyjny „Alicja” Szarych Szeregów w Krakowie, Kraków 1983, s. 15; Szare Szeregi. Harcerze 1939-1945. Tom I, Warszawa 1988, s. 156; Tucholski Jędrzej, Cichociemni, Warszawa 1989, s. 375;