TABEAU Jerzy Marian

Z Małopolska w II Wojnie Światowej

TABEAU Jerzy Marian.                          
Urodzony 8 grudnia 1918 r. w Zabłotowie pow. Śniatyń (Szczyrzycach, pow. Limanowa[1]). Syn Karola (notariusza, który zginął w obozie koncentracyjnym Pustkowiu[2]) i Eugenii z d. Matukiewicz. Miał brata Witolda (więźnia KL Auschwitz[3], pracownika fabryki czekolady we Wrocławiu) i siostrę Krystynę (pracującą w Spółdzielni Włóczkarsko-Trykotarskiej we Wrocławiu). Był uczniem szkoły powszechnej i gimnazjum humanistycznego w Kolbuszowej. W 1936 r. ukończył gimnazjum i podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wybuch wojny zastał go u rodziców w Kolbuszowej. 6 września 1939 r. podjął ewakuację na wschód. Dotarł do Lwowa. W pierwszej dekadzie października 1939 r. wrócił do Kolbuszowej. Pracował w Polskim Czerwonym Krzyżu. Jesienią 1940 r. zagrożony aresztowaniem wyjechał do Krakowa. Zajmował się handlem[4]. Mieszkał przy ul. Starowiślnej 70. Należał do Związku Walki Zbrojnej. 27 lutego 1942 r. został aresztowany pod nazwiskiem Jerzy Wesołowski. Osadzono go w więzieniu Montelupich. 25 marca 1942 r. został wywieziony do KL Auschwitz[5]. Tam poznał Józefa Cyrankiewicza[6]. Pracował jako pielęgniarz w szpitalu obozowym. Planując ucieczkę załatwił sobie przeniesienie do szpitala obozu cygańskiego[7]. Zbiegł z obozu 19 listopada 1943 r. Przedostał się do mieszkania współuciekiniera Romana Cieleczki (?) w Zakopanem. Po 10 dniach pojechał do Krakowa, gdzie w mieszkaniu Teresy Lasockiej nawiązał kontakt z podziemiem. Z wykazami zamordowanych w obozie wysłano go na Węgry. Na Słowacji został aresztowany przez Straż Graniczną. Żydowski Komitet Pomocy Uchodźcom wykupił go z więzienia. Powrócił do Generalnego Gubernatorstwa. Adam Rysiewicz „Teodor” skierował do oddziału partyzanckiego Gwardii Ludowej Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność Równość Niepodległość w nowosądeckiem dowodzonego przez Stanisława Piętaka „Pirat”[8]. Używał pseudonimu „Puma” [9]. W 1944 r. przeniesiono go wraz z Konstantym Jagiełłą „Kostek” i Tomaszem Sobańskim „Tomek” w rejon Oświęcimia dla zorganizowania pomocy uciekinierom z KL Auschwitz[10]. W tym czasie poznał Mariana Bombę[11]. Po miesiącu przeniesiono go na stanowisko lekarza nowo formowanego oddziału partyzanckiego dowodzonego przez Stanisława Długosza „Zamek” [12]. W czasie jednej z akcji został ranny w głowę[13]. W grudniu 1944 r. w rejonie Babiej Góry oddział podzielono na trzy samodzielne grupy. Objął dowództwo jednej z nich (Zbigniew Kmieć „Adam”, Henryk Malenicz ? „Marek”, Mieczysław Owca „Filip”, Jan Zęgiel "Szerlok" i nieznani z nazwiska „Gaweł”, „Jaskółka”, „Leszek”, „Mieczyk”?, „Rymsza”, „Wacek”). Po zajęciu Nowego Sącza przez Sowietów 18 stycznia 1945 r. rozpuścił ludzi do domów. Podjął ponownie studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po wojnie nie wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1945 r. starał się o przyznanie mu sklepu we Wrocławiu jako źródła utrzymania[14]. W 1946 r., tuż po uzyskaniu absolutorium studiów medycznych kontaktował się z Janem Stępniem i Józefem Chmielewskim (powiązanymi z grupą Narodowych Sił Zbrojnych). Razem mieli przejść przez „zieloną” granicę do Niemiec Zachodnich, a potem wrócić. Celem wyprawy miała być wymiana polskiej żywności za amerykańskie aparaty fotograficzne. J. Stępień i J. Chmielewski zostali aresztowani przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego podczas jego pobytu w szpitalu^[15]. Z powodu ataków padaczki przeszedł trepanację czaszki. Następnego dnia po operacji został aresztowany. Ponieważ miał sparaliżowaną połowę ciała pozostawiono go w szpitalu. Po częściowym powrocie do zdrowia zbiegł. Wyleczył się i zgłosił do Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Po przesłuchaniu zwolniono go do domu[16]. Major Olkowski miał mu wówczas proponować współpracę, ale odmówił[17]. Jego aresztowanie, ucieczka i dobrowolne zgłoszenie się do Urzędu nie zostało odnotowane w żadnej kartotece[18]. Należał do Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów, miał legitymację numer 489[19]. Od 8 października 1946 r. odbywał staż na Oddziale Wewnętrznym IA Państwowego Szpitala Świętego Łazarza w Krakowie[20]. 8 kwietnia 1947 r. przeniesiono go na Oddział Chirurgiczny[21]. 15 lipca 1947 r. został przeniesiony na Oddział Ginekologiczno-Położniczy[22]. W 1947 r. ukończył studia. Mieszkał przy ul Lekowej 36 w Krakowie[23]. 1 grudnia 1947 r. podjął pracę w Państwowym Szpitalu Św. Łazarza[24]. Starał się o paszport do Czechosłowacji w związku z wymianą zawodową lekarzy[25]. 1 grudnia 1948 r. został starszym asystentem I Kliniki Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej[26]. Mieszkał przy ul. Lelewela 17 w Krakowie, w dawnym lokalu kontaktowym PPS WRN[27]. Latem 1947 r. za jego pośrednictwem Jadwiga Rysiewicz (poprzez Jadwigę Staweno[28]) przekazała Ignacemu Sękowskiemu pieniądze przeznaczone na pomoc dla „Izy” Florczyk[29]. Staweno prosiła też, aby ukrył gdzieś Izabeli Florczyk na dwa tygodnie[30]. 23 lutego 1949 r. był przesłuchiwany – zeznawał wówczas o przekazywaniu pieniędzy od Jadwigi Rysiewicz, przez Ignacego Sękowskiego dla Izabeli Florczyk. Przyznał się także do okupacyjnej działalności konspiracyjnej, z której nie ujawnił się w 1947 r. Odmówił podjęcia współpracy, a naciskany przez Marię Putrament, zastępczynię Naczelnika Wydziału V prosił o czas do namysłu[31]. Ostatecznie 27 lutego 1949 r. wyraził zgodę na współpracę, ale odmówił podpisania takiego zobowiązania. Podpisał jedynie dokument zobowiązujący go do zachowania tajemnicy[32]. Wprowadzono go do ewidencji jako informatora „Y”[33]. Jako test lojalności miał otrzymać zadanie dokładnego opisania swojej działalności konspiracyjnej i powojennej[34]. Pomiędzy pobytami 23 i 27 lutego 1949 r. w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego pozostawał pod ciągłą obserwacją (na zlecenie zastępcy Naczelnika Wydziału V Marii Putrament[35]), nadano mu wówczas kryptonim „Rzesz”[36]. Podjęto wtedy także interwencję w Głównym Zarządzie Informacji Wojska Polskiego aby uchronić go od powołania do służby wojskowej[37]. 24 października 1950 r. kierownik Sekcji 1 Wydziału V Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie Bolesław Rejdych skarżył się w jego charakterystyce, że „do współpracy był nie bardzo chętny i zrywał spotkania”. Jego prowadzenia miał przejąć starszy referent Sekcji 1 Marceli Morgen[38]. 26 marca 1953 r. Władysław Setla przekazał jego prowadzenia Ferdynandowi Dudkowi[39]. 8 maja 1953 r. przerejestrowano go na agenta Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego[40]. Funkcjonariusze planowali zaaranżowanie jego spotkania z NN „Wiernym” w mieszkaniu Ignacego Sękowskiego. Brak jest informacji o celu takiego spotkania, być może chodziło o późniejszą konfrontację meldunków i sprawdzenie lojalności informatorów. Zapewne spowodowane to było unikaniem przez niego przekazywania informacji o środowisku lekarskim – tłumaczył się, że ludzie z obawy przed oskarżeniem o szeptaną propagandę nie prowadzą rozmów na tematy polityczne[41]. Twierdził także, że nadchodzące wybory do Rad Narodowych i prowadzona przed nimi kampania nie budzą żadnego zainteresowania w środowisku lekarskim, a udział w przedwyborczych zebraniach traktowany jest jako jeszcze jeden obowiązek służbowy[42]. Na początku 1955 r. jego prowadzenie przejął Ferdynand Dudek i zdobył zaufanie informatora[43]. W styczniu i lutym 1955 r. informował F. Dudka, że Kazimierz Hałoń zupełnie nie interesuje się polityką^[44]. W listopadzie 1955 r. wyjechał ze swoim pacjentem Stefanem Kluską do Brzezinki w poszukiwaniu zakopanych na terenie byłego obozu kosztowności. Zostali tam zatrzymani przez patrol Milicji Obywatelskiej. Przez osiem dni przetrzymywano go w areszcie przy ul. Siemiradzkiego w Krakowie. Powołał się na współpracę z Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego (chociaż od dwóch miesięcy unikał spotkania z oficerem prowadzącym) i został zwolniony[45]. W styczniu 1956 r. Kluska nadal twierdził, że kosztowności nie zostały przez Milicję znalezione i czekają na wydobycie[46]. Wiosna 1956 r. informował o pozytywnym odzewie krakowskiej inteligencji na ustalenia XX Zjazdu KPZR[47]. 29 czerwca 1956 r. informował, że sympatia środowiska lekarskiego jest po stronie demonstrantów w Poznaniu[48]. Po październiku 1956 r. został przez Mariana Bombę i Stefana Rzeźnika wciągnięty do działalności w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[49]. W 1957 r. wszedł do stworzonej w zarządzie ZBoWiD Komisji Porozumiewawczej. W 1958 r. organizował spotkanie Antoniego Pajdaka z grupą działaczy PPS skupionych wokół Stefana Rzeźnika w swoim mieszkaniu. 7 maja 1958 r. jego prowadzenie przejął Feliks Sasnal[50]. We wrześniu 1959 r. spotkanie zostało powtórzone w tym samym gronie, a Mamak opowiadał o nim działaczce PPS WRN Bierowej określając je spotkaniem aktywu z Krakowa, Tarnowa, Rzeszowa, Jaworzna i Bochni[51]. W świetlicy spółdzielni, prowadzonej przez Kazimierza Hałonia, systematycznie spotykali się w drugiej połowie 1959 r.: Marian Bomba, Adam Machaj, Mieczysław Owca, Stefan Rzeźnik, dr Ignacy Sękowski i dr Jerzy Tabeau. W styczniu 1960 r. w krakowskim Teatrze im. J. Słowackiego został odznaczony Krzyżem Grunwaldu[52]. W lutym 1960 r. na zaproszenie austriackiego Związku byłych Więźniów Oświęcimskich miał pojechać do Wiednia. Ostatecznie wyjazd doszedł do skutku w kwietniu 1960 r[53]. Po śmierci Mariana Bomby wycofał się całkowicie z pracy w Związku[54]. Mieszkał przy Siemiradzkiego 6[55]. Nie utrzymywał z nikim kontaktów towarzyskich z wyjątkiem plastyka Fina, którego żonę leczył[56]. Jego znajomych rozpracowywał por. Ferdynand Dudek[57]. Brał udział w spotkaniu 4 kwietnia 1960 r. w mieszkaniu Ignacego Sękowskiego na rogu Stachowicza i Lelewela z gośćmi spoza Krakowa[58]. W jego charakterystyce z 13 października 1961 r. prowadzący go kapitan J. Sitarz napisał, że „nie przekazał żadnych bardziej wartościowych materiałów i na podstawie przekazanych przez niego informacji nikt nie został aresztowany [...] wyraża swe przekonanie że osoby pozostające w naszym zainteresowaniu, z którymi on się kontaktuje nie są zdolne do prowadzenia żadnej wrogiej działalności [...] jest on chętnym do wykonywania powierzonych mu zadań [...] szczerym [...] o nikim nie lubi za dużo powiedzieć mimo posiadanych wiadomości o danej osobie” [59]. Wcześniej prowadzili go kolejno: Maria Putrament, Marcelego Morgena, Władysław Setla, Ferdynand Dudek, Franciszek Jamroz, Feliks Sasnal, Antoni Twardosz, Leon Nowak, Józef Mielecki[60]. Spotykał się z nimi w mieszkaniach konspiracyjnych o kryptonimach „Enia”, „Ciemny” [61], „Cytra” [62]. W lutym 1962 r., po przeniesieniu Feliksa Sasnala na inne stanowisko, zerwał kontakt ze Służbą Bezpieczeństwa[63]. W 1963 r. odmówił Loeonowi Nowakowi dalszej współpracy. W marcu 1962 r. brał udział w pogrzebie Jedynaka w Wieliczce[64]. 11 marca 1964 r. za pośrednictwem Feliksa Sasnala kontakt z nim podjął J. Mielecki[65]. 24 kwietnia 1964 r. przekazał mu prezent imieninowy o wartości 155 zł (kilogram cytryn, butelka koniaku „Pliska” pudełko papierosów „Wawel”)[66]. Na tym samym spotkaniu zmieniono mu pseudonim na „Bolek” [67]. 28 maja 1964 r. był w Ryczowie przygotować odsłonięcie tablicy pamiątkowej[68]. W czerwcu 1964 r. był we Frankfurcie nad Menem w Republice Federalnej Niemiec świadkiem na procesie załogi KL Auschwitz[69]. W 1969 r. miał założony podsłuch telefoniczny przy pomocy którego sprawdzano jego lojalność i weryfikowano otrzymane od niego informacje[70]. Częstotliwość spotkań z nim spadła do jednego na kwartał, a i na tych spotkaniach powtarzał stale J. Mieleckiemu, że socjaliści to ludzie starzy, na wymarciu, żyjący tylko wspomnieniami i nie prowadzący żadnej działalności politycznej. W tej sytuacji powstał plan aby wykorzystać go do nawiązania kontaktów z działaczami socjalistycznymi na zachodzie, wykorzystując do tego celu jego zagraniczne wyjazdy naukowe[71]. W początkach 1969 r. przeszedł do pracy w szpitalu Narutowicza^[72]. Od 27 stycznia 1973 r. prowadził go kapitan Marian Kuźnia[73]. 1 marca 1975 r. złożył wniosek o wyrejestrowanie go z sieci informacyjnej jako nieprzydatnego[74]. We wrześniu 1981 r. jego teczkami w archiwum interesował się inspektor Ryszard Dylowicz[75].  
Odznaczony Medalem Niepodległość i Demokracja (?)[76]. 
Od stycznia 1947 r. był żonaty[77] z Ireną Emilią Matykiewicz (urodzoną 30 czerwca 1921 r. w Szczyrzycach, pow. Limanowa, córką Władysława i Zofii z d. Kolarczyk). Miał syna Jacka Ludwika (urodzonego 3 września 1947 r.) [78].                                                   
IPN Kr 009/5086 Teczka personalna Tabeau Jerzy, t. 1 k. 8, Kwestionariusz agenta informatora, b.d.; IPN Kr 010/10268 Grupowa sprawa ewidencyjno-obserwacyjna Rzeźnik Stefan, Bomba Marian, t. 1 s. 9, Charakterystyka figuranta sprawy operacyjnej obserwacji nr 503/B o zabarwieniu WRN z dnia 25 października 1961 r.; IPN Kr 010/10268 Grupowa sprawa ewidencyjno-obserwacyjna Rzeźnik Stefan, Bomba Marian, t. 1 s. 13, Plan operacyjnych przedsięwzięć do sprawy grupowej z dnia 21 listopada 1959 r.; IPN Kr 010/10268 Grupowa sprawa ewidencyjno-obserwacyjna Rzeźnik Stefan, Bomba Marian, t. 1, k. 26, Streszczenie i plan do sprawy obserwacji operacyjnej na b. działacza OKR WRN Rzeźnika Stefana;