Z Małopolska w II Wojnie Światowej

BIESZCZANIN Zygmunt.

Urodzony 23 grudnia 1923 r. w Radagoszczy. Od 1935 r. mieszkał w Krakowie. Był uczniem Gimnazjum im. Jana Sobieskiego. Od 1937 r. uczył się w szkole zawodowej i pracował w warsztacie ślusarsko-mechanicznym. We wrześniu 1939 r. wyjechał do Brzeżan. Jesienią 1939 r. wrócił do Krakowa. Ukradł w zatłoczonym krakowskim tramwaju jakiemuś Niemcowi pistolet Parabellum i ukrył go we własnym mieszkaniu. W listopadzie 1939 r. był współzałożycielem organizacji konspiracyjnej na Zwierzyńcu. 28 grudnia 1939 r. wyjechał pociągiem do Sanoka. Przeszedł do Cisnej z zamiarem przekroczenia granicy węgierskiej. Został zatrzymany przez Ukraińców w drodze nad granicę w rejonie Cisnej i przekazany policji niemieckiej w Baligrodzie. Był bity w czasie przesłuchań. Zbiegł z aresztu w Baligrodzie. Pieszo dotarł do Sanoka i pociągiem wrócił do Krakowa. W kwietniu 1940 r. został wywieziony na roboty przymusowe do Hamburga, skąd zbiegł. Od lipca 1940 r. przebywał w Drohobyczu i Brzeżanach. Po 22 czerwca 1941 r. ponownie został wywieziony na roboty przymusowe do fabryki chemicznej w rejonie Magdeburga. W kwietniu 1942 r. zbiegł. Należał do Obwodu Kraków Związku Walki Zbrojnej. Jego grupa została rozbita aresztowaniami. Od września 1943 r. należał do oddziału Gwardii Ludowej Polskiej Partii Robotniczej dowodzonego przez Jana Szwaję „Siekiera”. Używał pseudonimów „Adam” i „Zyga”. 12 października 1943 r. wyszedł ze swoim oddziałem z okrążenia w lasach chroberskich. Zlikwidował w Sypowie NN „Krzystka”, konfidenta Gestapo. Uczestniczył w zabrania kontrybucji (rabunku?) w majątku Węchadłów. Nocą 7 grudnia 1943 r. został ranny w nogę w czasie walki z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych w rejonie Węchadłowa. 19 grudnia 1943 r. uczestniczył w walce z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych w rejonie Wodzisławia. 20 grudnia 1943 r. został mianowany na stopień podporucznika Gwardii Ludowej Polskiej Partii Robotniczej i zarazem zastępcę Jana Szwai „Siekiera”. 19 marca 1944 r. wybrano go dowódcą oddziału Armii Ludowej im. Ludwika Waryńskiego. 25, 26 lub 27 marca 1944 r. dowodził potyczką w Sadkówce, w której zabito kilku żandarmów. 27 marca 1944 r. został awansowany na stopień kapitana Armii Ludowej. W marcu 1944 r. jego oddział zniszczył staję kolejki wąskotorowej w Chrobrzu. W czerwcu 1944 r. jego oddział współdziałał z oddziałem Batalionów Chłopskich Józefa Maślanki „Dziadek” w pińczowskim. 6 lipca 1944 r. dowodził walką z ekspedycją karną w Życinach, współdziałał tam z oddziałem Batalionów Chłopskich Mariana Nowaka „Piotr”. Po skoncentrowaniu oddziałów Armii Ludowej i utworzeniu 1. Brygady Armii Ludowej Ziemi Krakowskiej dowodził w niej 3. kompanią. Jego oddział walczył 17 lipca 1944 r. pod Skrobaczowem z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych - poprowadził tam wypad na tabory. 25 lipca 1944 r. jego oddział powrócił w lasy chroberskie, gdzie spotkał się z oddziałem desantowym Antoniego Janczaka „Antek”. Otrzymał od Brygady Grunwald broń, amunicję, materiały wybuchowe i minerów. 30 lipca 1944 r. dowodził potyczką w Młodzawach, tego samego dnia jego oddział zajął Pińczów. 2 sierpnia 1944 r. wspólnie z Romanem Marianem Zawarczyńskim „Sewer”, dowódcą 120 pułku piechoty Armii Krajowej, „zdobyli” dwa wagony cukru, który następnie rozdali w pińczowskim. Jego kompania 6 sierpnia 1944 r. rozbiła w Złotej niemiecką kolumnę. 9 sierpnia 1944 r. jego kompania rozbiła pododdział Wehrmachtu w Złotej (prawdopodobnie chodzi jednak o akcję z 6 sierpnia 1944 r.). 10 sierpnia 1944 r. jego kompania zorganizowała udaną zasadzkę w rejonie Niewiatrowic. 14 sierpnia 1944 r. został ranny, 1. Brygada Armii Ludowej Ziemi Krakowskiej wycofała się wówczas w kierunku Topoli. 15 sierpnia 1944 r. zbierał porzuconą broń w okolicy stacjonowania 1. Brygady Armii Ludowej Ziemi Krakowskiej - kiedy wracał pełną furmanką wyleciał w powietrze na partyzanckiej minie, ale wyszedł z tego cało. 15 sierpnia 1944 r. pod Stopnicą przeszedł z 1. Brygadą Armii Ludowej Ziemi Krakowskiej na wschodnią stronę frontu. Wyznaczono go na stanowisko szefa Wydziału Śledczego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie. 4 grudnia 1944 r. dowodził grupą operacyjną Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, która aresztowała w zakrystii kościoła w Błażowej księdza Michała Pilipca „Ski” kapelana Obwodu Armii Krajowej Rzeszów za przynależność do tej organizacji. 7 grudnia 1944 r. przewodniczył sądowi, który skazał księdza Michała Pilipca „Ski” na śmierć. Uzyskał stopień naukowy doktora (?).

Odznaczony Krzyżem Grunwaldu III klasy, Krzyżem Partyzanckim, Złotym Krzyżem Zasługi i Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Bieszczanin Zygmunt, 1 Partyzancka Brygada AL Ziemi Krakowskiej im. Bartosza Głowackiego, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1978 nr 4, s. 178, 188, 194; Bieszczanin Zygmunt, Dni walki, Warszawa 1965, s. 4, 5, 12, 19, 24, 30; Bieszczanin Zygmunt, Na marginesie pewnego wystąpienia, „Za Wolność i Lud” 1989 nr 1, s. 7; Bieszczanin Zygmunt, Ze wspomnień dowódcy oddziału partyzanckiego GL i AL w krakowskiem, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1963 nr 3/4, s. 434, 435, 436, 438, 440, 441, 445, 453, 455; Garbacz Dionizy, Zagórski Andrzej, W kleszczach czerwonych, Brzozów-Rzeszów 1991, s. 80; Księżarczyk Franciszek, Droga w ogniu, Warszawa 1966, s. 243, 298, 318; Przegląd ważniejszych wydarzeń z dziejów PPR, GL i AL. cz.1, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1972 nr 1, s. 451; Trzcianka Janusz, Nadal aktywni, „Za Wolność i Lud” 1985 nr 50, s. 8; Ważniewski Władysław, Bój o Republikę Pińczowską 1944, Warszawa 1972, s. 20, 22, 111; Ważniewski Władysław, Republika Pińczowska, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1967 nr 3, s. 208; Ważniewski Władysław, Walki partyzanckie nad Nidą 1939 – 1945, Warszawa 1969, s. 178, 218, 260, 262, 347; Wójcik Zbigniew K., Zagórski Andrzej, Na katorżniczym szlaku, Warszawa 1994, s. 30; Z kroniki czynu zbrojnego Gwardii Ludowej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1976 nr 4, s. 287; Zagórski Andrzej, Pilipiec Michał, w: Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939 – 1956, tom 5, Kraków 1999, s. 90;